Iniciativas de conservación en ríos altoandinos neotropicales aplicando una guía de monitoreo participativo de macroinvertebrados acuáticos

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.30550/j.azl/2150

Palabras clave:

Anfibios altoandinos, monitoreo, ríos altoandinos, vigilancia ambiental

Resumen

Como parte de las actividades de conservación que se realizan  sobre los anfibios altoandinos Telmatobius macrostomus y Telmatobius brachydactylus en los Andes centrales de Perú, ambos categorizados como En Peligro según la IUCN y normativa peruana, se elaboró una guía para el monitoreo de la calidad de sus hábitats usando macroinvertebrados bentónicos acuáticos. Esta guía se elaboró en base a los reportes históricos de monitoreo de macroinvertebrados acuáticos en las regiones de Junín y Pasco en Perú y se diseñó con el fin de que pueda ser utilizada por pobladores y guardaparques aliados en la conservación de ambas especies sin la necesidad de depender de equipos costosos o especialistas. La guía fue publicada en agosto del 2023 y difundida entre los aliados que se dedican a la conservación de estas especies en una salida de campo. Los resultados mostraron que existe una alta similitud entre los resultados hallados por los pobladores y guardaparques con los del especialista en macroinvertebrados acuáticos, resaltando mejores respuestas en el grupo de participantes más jóvenes. Finalmente, los resultados permitieron validar una guía de monitoreo de macroinvertebrados que permita a las comunidades campesinas monitorear su calidad de agua, y por ende el hábitat de las ranas.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Acosta, R., Ríos, B., Rieradevall, M., Prat, N. (2009). Propuesta de un protocolo de evaluación de la calidad ecológica de ríos andinos (CERA) y su aplicación a dos cuencas en Ecuador y Perú. limnetica, 28, 035-64. DOI: https://doi.org/10.23818/limn.28.04

Carrasco, C., Rayme, C., Alarcón, R. D. P., Ayala, Y., Arana, J., Aponte, H. (2020). Macroinvertebrados acuáticos en arroyos asociados con bofedales altoandinos, Ayacucho Perú. Revista de Biología Tropical, 68, 116-131. http://dx.doi.org/10.15517/rbt.v68is2.44344 DOI: https://doi.org/10.15517/rbt.v68iS2.44344

Carpio A.L., Quispe W.M. (2017). Evaluación poblacional y estado de conservación de Telmatobius macrostomus Peters, 1873 (Anura: Telmatobiidae) en humedales altoandinos, Región Pasco-Perú. Revista de Investigación Altoandina 19: 145-156. http://dx.doi.org/10.18271/ria.2017.273 DOI: https://doi.org/10.18271/ria.2017.273

Castillo L., Aguilar C. (2019). Descripción del renacuajo de Telmatobius brachydactylus (Anura: Telmatobiidae). Revista Peruana de Biología, 26: 469-474. http://dx.doi.org/10.15381/rpb.v26i4.16777 DOI: https://doi.org/10.15381/rpb.v26i4.16777

Castillo, L. (2021). Guía de monitoreo comunitario de las ranas del lago Chinchaycocha. Biblioteca Nacional del Perú. 48 pp. https://www.researchgate.net/publication/361192360_Guia_de_monitoreo_comunitario_de_las_ranas_del_Lago_Chinchaycocha

Castillo, L., Elias, R. (2021). Descripción en época seca del microhábitat del renacuajo de Telmatobius macrostomus (Peters, 1873) “rana gigante del Lago Junín” en los afluentes del lago Chinchaycocha / Perú. Ecología Aplicada, 20, 25-34. https://doi.org/10.21704/rea.v20i1.1688 DOI: https://doi.org/10.21704/rea.v20i1.1688

Custodio Villanueva, M., Chanamé Zapata, F. C. (2016). Análisis de la biodiversidad de macroinvertebrados bentónicos del río Cunas mediante indicadores ambientales, Junín-Perú. Scientia Agropecuaria, 7, 33-44. http://dx.doi.org/10.17268/sci.agropecu.2016.01.04 DOI: https://doi.org/10.17268/sci.agropecu.2016.01.04

Denver Zoological Foundation. (2023). Guía de evaluación de calidad de agua usando macroinvertebrados acuáticos como bioindicadores en los Andes centrales de Junín y Pasco. Grupo Rana. https://www.researchgate.net/publication/377721486_Guia_de_evaluacion_de_calidad_de_agua_usando_macroinvertebrados_acuaticos_como_bioindicadores_en_los_Andes_centrales_de_Junin_y_Pasco

Dom?nguez, E., Fernández, H. R. (2009). Macroinvertebrados bentónicos sudamericanos. Sistemática y biolog?a. (1a ed). Fundación Miguel Lillo. Tucumán.

Eugercios Silva, A.R., Álvarez-Cobelas, M., Montero González, E. (2017). Impactos del nitrógeno agrícola en los ecosistemas acuáticos. Ecosistemas 26: 37-44. https://doi.org/10.7818/ECOS.2017.26-1.06 DOI: https://doi.org/10.7818/ECOS.2017.26-1.06

Flores, D., Huamantinco, A. (2017). Desarrollo de una herramienta de vigilancia ambiental ciudadana basada en macroinvertebrados bentónicos en la cuenca del Jequetepeque (Cajamarca, Perú). Ecología Aplicada, 16: 105-114. http://dx.doi.org/10.21704/rea.v16i2.1014 DOI: https://doi.org/10.21704/rea.v16i2.1014

Florez Yepes, G. Y. (2015). Servicios ecosistémicos y variables sociambientales determinantes en ecosistemas de humedales altoandinos. Sector el ocho y paramo de letras Manizales Colombia. Revista Mexicana de Ciencias Agrícolas, 1, 173-179. https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=263139243024

INRENA. (2008). Plan Maestro 2008-2012: Reserva Nacional de Junín. 1–222.

IUCN SSC Amphibian Specialist Group. 2018a. Telmatobius brachydactylus. The IUCN Red List of Threatened Species 2018: e.T56329A89204767.

IUCN SSC Amphibian Specialist Group. (2018b). Telmatobius macrostomus. The IUCN Red List of Threatened Species 2018: e.T2645A89195689.

MINAGRI. (2014). Decreto Supremo que aprueba la actualización de la lista de clasificación y categorización de las especies amenazadas de fauna silvestre legalmente protegidas. 520497520-504. D.S. 004-2, 545318-545321. El Peruano, Lima.

Ramírez, Y. P., Giraldo, L. P., Zúñiga, M. D. C., Ramos, B. C., Chará, J. (2018). Influencia de la ganadería en los macroinvertebrados acuáticos en microcuencas de los Andes centrales de Colombia. Revista de Biología Tropical, 66: 1244-1257. http://dx.doi.org/10.15517/rbt.v66i3.30316 DOI: https://doi.org/10.15517/rbt.v66i3.30316

Prat, N., Acosta, R., Villamarín, C. (2011). Las Larvas De Chironomidae ( Diptera ) De Los Ríos Altoandinos de Ecuador y Perú. Grupo de Investigación F.E.M. Universidad de Barcelona.

Peralta-Argomeda, J., Araujo, J., Rodríguez, L., Prenda, J., Loaysa, R. (2015). Guía de Macroinvertebrados Acuáticos de Madre de Dios. (1a ed). Lima.

Rosenberg, D.M., Resh V. H. (1993). Introduction to freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates. In: D.M. Rosenberg and V.H. Resh, Eds., Freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates. Chapman and Hall, New York, p. 1-9.

Silva, M., Castillo, L., Elias, R., Peralta-Argomeda, J. Huamantinco-Araujo, A. (2021). Water quality of the habitat of two endangered high-andean frogs using aquatic macroinvertebrates as bioindicators. International Journal of Conservation Science, 12: 1061-1076.

Silva-Poma, M. A. y Huamantinco-Araujo, A. A. (2022). Preferencia de microhábitat y gremios tróficos de macroinvertebrados acuáticos en ríos altoandinos, Ayacucho, Perú. Limnetica, 41, 1-16. DOI: https://doi.org/10.23818/limn.41.01

Sinsch U. (1986). Anfibios de la Sierra Central del Perú - Una clave de identificación para adultos y larvas. Boletín de Lima 45: 23-33.

Sinsch U., Aguilar-Puntriano C. (2021). Growth trajectory of the world’s largest aquatic frog (Telmatobius macrostomus): skeletochronological analysis of digit growth marks. Salamandra 57: 291-294.

UICN. (2012). Categorías y criterios de la lista roja de la UICN: Versión 3.1 (R. U.U. Gland, Suiza y Cambridge (ed.); Segunda edición.

Vargas, R. M., Moreno, N. R. R. (2016). La gobernanza del agua y la participación ciudadana en Bogotá. Revista republicana, (21). DOI: https://doi.org/10.21017/Rev.Repub.2016.v21.a16

Watson A.S., Fitzgerald A.L., Baldeón O.J.D. (2017a). Diet composition and prey selection of Telmatobius macrostomus, the Junín giant frog. Endangered Species Research 32: 117-121. DOI: https://doi.org/10.3354/esr00785

Watson A.S., Fitzgerald A.L., Baldeón O.J.D., Elías R.K. (2017b). Habitat characterization, occupancy and detection probability of the Endangered and endemic Junín giant frog Telmatobius macrostomus. Endangered Species Research 32: 429-436. DOI: https://doi.org/10.3354/esr00821

Watson, A., Castillo, L. (2022). Are protected areas working for endangered frogs in the Peruvian Andes?. Biodiversity and Conservation, 31: 1847-1866. https://doi.org/10.1007/s10531-022-02406-9 DOI: https://doi.org/10.1007/s10531-022-02406-9

Iniciativas de conservación en ríos altoandinos neotropicales aplicando una guía de monitoreo participativo de macroinvertebrados acuáticos

Descargas

Publicado

2025-06-06

Cómo citar

Silva Poma, M. A., Córdova Tello, C., Peralta Argomeda, J. L., Tinoco Vega, H., & Castillo Roque, L. (2025). Iniciativas de conservación en ríos altoandinos neotropicales aplicando una guía de monitoreo participativo de macroinvertebrados acuáticos. Acta Zoológica Lilloana, 69(1), 437–448. https://doi.org/10.30550/j.azl/2150
سرور مجازی ایران Decentralized Exchange

Número

Sección

Artículos
فروشگاه اینترنتی صندلی اداری جوراب افزایش قد ژل افزایش قد خرید vpn سرور مجازی بایننس