Morfometría aplicada al peligro de crecidas en la cuenca del río Los Sarmientos, La Rioja, Argentina

Autores/as

  • Oscar Juarez Instituto de Ambientes de Montañas y Regiones Áridas (IAMRA), Universidad Nacional de Chilecito, Julián Amatte 22, Chilecito, La Rioja, Argentina https://orcid.org/0000-0002-7427-4165
  • María Cecilia Corbat Consejo Nacional de Investigaciones Científicas y Técnicas (CONICET), Argentina https://orcid.org/0000-0002-4488-2776
  • Enrique Fucks Centro de Estudios Integrales de la Dinámica Exógena (CEIDE), Universidad Nacional de La Plata, calle 64, Nº 3, La Plata, Buenos Aires, Argentina https://orcid.org/0000-0003-3335-7260
  • Adriana E. Niz Posgrado Facultad de Tecnología y Ciencias Aplicada (FTyCA), Universidad Nacional de Catamar- ca (UNCA), Universidad Tecnológica Nacional (UTN) Regional La Rioja, Consultora Geoambiental (ConsultGeo)

DOI:

https://doi.org/10.30550/j.agl/1984

Palabras clave:

Chilecito, torrencial, semiárido, Sistemas de Información Geográficos, peligrosidad

Resumen

La cuenca del río Los Sarmientos, presenta características que en épocas estivales se generan crecidas torrenciales, con antecedentes de eventos extraordinarios que afectaron a las poblaciones y con datos hidrometeorológicos discontinuos. El objetivo del trabajo es contribuir a determinar los posibles peligros de crecida en la cuenca del río Los Sarmientos, ubicada en el departamento Chilecito (La Rioja, Argentina), mediante el análisis de la dinámica de la cuenca a través de los parámetros e índices morfométricos. En el entorno de un Sistema de Información Geográfico (QGIS), y en una base de datos cuantitativa se calcularon parámetros e índices relacionados con: forma de la cuenca, relieve, red de drenaje e intensidad del drenaje concentrado. Los resultados indican que la cuenca analizada es de forma alargada y que presenta un gran desnivel altitudinal, con lo cual, asociado a la exhumación que se produce en la región serrana, posiblemente un alto poder erosivo caracterice al curso principal, en búsqueda de su nivel de base. El comportamiento hidrológico de la cuenca en estudio tiene dependencia morfológica, estructural, litológica, y topográfica; las concentraciones de escorrentía se producen de forma brusca en la cuenca alta y se van atenuando a medida que decrece la topografía/desnivel en la misma, con lo cual disminuyen las posibilidades de concentraciones repentinas. A su vez, depende de otros factores como la intensidad y duración de la tormenta, asimismo la existencia de lluvias previas reduce la infiltración y favoreciendo una rápida descarga y volviéndola potencialmente peligrosa ante eventos de crecidas extraordinarias.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alasino, P.H., Dahlquist, J.A., Pankhurst, R.J., Galindo, C., Casquet, C., Rapela, C.W., Larrovere, M. y Fanning, C.M. 2012. Early Carboniferous sub- to mid-alkaline magmatism in the Eastern Sierras Pampeanas. NW Argentina: a record of crustal growth by the incorporation of mantle-derived material in an extensional setting. Gondwana Research 22, 992-1008.

Astini, R.A. 1998. El Ordovícico de la región central del Famatina (provincia de La Rioja, Argentina): aspectos estratigráficos, geológicos y geotectónicos. Revista de la Asociación Geológica Argentina 53 (4), 445-460.

Bajabaa, S., Masoud, M. and Al- Amri, N. 2013. Flash flood hazard mapping base on quantitative hydrology, geomorphology and gis techniques (case study of Wadi al Lith, Saudi Arabia). Arabian Journal of Geosciences 7, 2469 - 2481.

Bianchi, A.R., Yáñez, C.E. y Acuña, L.R. 2005. Base de datos mensuales de precipitaciones del Noroeste argentino. Proyecto Riesgo Agropecuario Nº 141 INTA-SAGPYA, 41 pp.

Busnelli, J. y Horta, L.R. 2014. Morfometría de cuencas montañas y metamorfosis. Asociación Geológica Argentina 71 (1), 11-20. http://www.scielo.org.ar/pdf/raga/v71n1/v71n1a02.pdf

Candiani, J.C., Astini, R.A., Dávila, F., Collo, G., Ezpeleta, M., Alasino, P., Dahlquist J. y Carrizo R. 2011. Hojas geológicas 2969-18 Famatina y 2969-24 Sañogasta, 1:100.000, Boletín 379. Instituto de Geología y Recursos Minerales, Buenos Aires, 163 pp.

Collo, G., Dávila, F.M., Candiani, J.C. y Astini, R.A. 2006. Plegamiento transversal a la deformación oclóyica en rocas pre-ordovícicas del Sistema de Famatina: Revista de la Asociación Geológica Argentina 61 (1), 112-117.

Corbat, M.C. 2022. Relación geomorfología-hidrología del Valle de Antinaco – Los Colorados, Sierras Pampeanas y Sistema de Famatina, provincia de La Rioja. Universidad Nacional de La Plata. Tesis doctoral, 387 pp.

Corbat, M.C., Juárez, O. and Fucks, E. 2020. Hydrologic and geomorphologic features of the Río del Oro basin, La Rioja province, Argentina. Journal of South American Earth Sciences 104, 1-17. https://doi.org/10.1016/j.jsames.2020.102896.

Dahlquist, J.A., Pankhurst, R.J., Gaschnig, R.M., Rapela, C.W., Casquet, C., Alasino, P.H., Galindo C. and Baldo, E.G. 2013. Hf and Nd isotopes in Early Ordovician to Early Carboniferous granites as monitors of crustal growth in the Proto-Andean margin of Gondwana. Gondwana Research 23, 1617-1630.

Dávila, F.M. y Astini, R.A. 2003. Las eolianitas de la sierra de Famatina (Argentina): Interacción paleoclima-tectónica en el antepaís fragmentado andino central durante el Mioceno Medio? Revista Geológica de Chile 30 (2), 87-204.

Dávila, F.M. y Astini, R.A. 2007. Cenozoic provenance history of synorogenic conglomerates in western Argentina (Famatina Belt): Implications for Central Andean foreland development. Geological Society of America Bulletin 119 (5/6), 609–622.

De Alba, E. 1979. Descripción geológica de la Hoja 16d, Chilecito (provincia La Rioja). Servicio Geológico Nacional. Boletín 163, Buenos Aires, 87 pp.

Díez Herrero, A., Laín Huerta, L. y Llorente Isidro, M. 2008. Mapa de peligrosidad por avenidas e inundaciones. Guía metodológica para su elaboración. España. Instituto Geológico y Minero de España, 190 pp.

Esper Angillieri, M. Y., Espejo, K., Lara, G., Perucca, L., y Rothis, M. 2016. Morfometría de cuencas como base en la evaluación de la susceptibilidad/peligrosidad por aluviones, caso de estudio: Cuenca del río del Agua, San Juan, Argentina. Revista de la Asociación Geológica Argentina 73 (4), 513-519.

Gentili, J. 2012. Hidrografía del arroyo Sauce Corto aplicada al estudio de inundaciones y anegamientos. Bahía Blanca, Argentina. Tesis doctoral en Geografía. Departamento de Geografía, Universidad Nacional del Sur, 150 pp.

Gil, V., Volonté A. y Campo A. 2019. Índices morfométricos a diferentes escalas aplicados al peligro de crecida en cuencas pequeñas. Cuenca del Arroyo San Bernardo, Argentina. Revista Brasileira de geomorfología 20 (4), 811-824.

Gisbert Gallego, J.M 2001. Caracterización hidrológica y de los procesos erosivos en la cabecera del río Monachil (Granada). Tesis doctoral en Ciencias Geológicas. Universidad de Granada, 198 pp.

Gómez, R. D., Gaspari, F. J., y Georgieff, S. M. 2017. Aspectos morfométricos de cuencas subtropicales del Noroeste de Argentina. Acta Geológica lilloana, 29 (1), 3-19.

Gravelius, H., 1914. Grundrifi der gesamten Gewcisserkunde. Compendium of Hydrology. Berlín: Goschen.

Grecu, F., 2008. Index of morphohydrographic basin completion by perimetres and areas. Case study in Romania. Geografía física e dinámica quaternaria. Italia: Comitato Glaciologico Italiano 31, 37-75.

Gregory, K.J. and Walling, D.E. 1973. Drainage basin form and process. A geomorphological approach. Ed. Edwards Arnold, Londres, 458 pp.

Horton, R., 1945. Erosional development of stream and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphologie. Geological Society American 56, págs 275-370.

Ibisate González de Matauco, A. 2004. Análisis morfométrico de la cuenca y de la red de drenaje del río Zadorra y sus afluentes aplicado a la peligrosidad de crecidas. Boletín de la AGE 38, 311 – 329.

Instituto Nacional de Estadística y Censo, Argentina (INDEC) 2010. Censo Nacional de Población, Hogares y Viviendas, Instituto Nacional de Estadística y Censo, Argentina. Disponible en: https://www.indec.gob.ar/indec/web/Nivel4-Tema-2-41-135 (Fecha de acceso: 24-11-2023).

Jardí, M. 1985. Forma de una cuenca de drenaje. Análisis de las variables morfométricas que nos la definen. Revista de Geografía. Barcelona. Departamento de Geografía de la Universidad de Barcelona 19, 41-68.

Losada Calderón, A.J., Mcbride, S.L. y Bloom, M.S. 1994. The geology and 40 Ar/39Ar geochronology of magmatic activity and related mineralization in the Nevados del Famatina mining district. La Rioja province, Argentina. Journal of South American Earth Sciences 7 (1), 9-24.

Marchetti, M. 2000. Geomorfología Fluviale. Ed. Pitagora Editrice, Bologna, 247 pp.

Melton, M. A. 1957. An analysis of the relations among elements of climate, surface properties and geomorphology. Office naval research. Geography Branch, Technical reports 11.

Mesa, L. M. 2006. Morphometric analysis of a subtropical Andean basin (Tucumán, Argentina). Environmental Geology 50, 1235-1242.

Meza, J. R., Torres, R. J., y Chacón, S. A. 2018. Análisis morfométrico de las microcuencas en el ámbito de las cataratas de Gocta, Chinata y Yumbilla-El Chido, región Amazonas. INDES Revista de Investigación para el Desarrollo Sustentable 2 (2), 60-69.

Morisawa, M.E., 1985. Rivers, form and processes. Ed. Longman, London, 222 pp.

National Oceanic and Atmospheric Administration's / National Weather Service (NWS/NOAA), 2013. Glossary. http://www. weather.gov/glossary/.

Olcina Cantos, J. y Díez-Herrero, A. 2017. Cartografía de inundaciones en España. Estudios Geográficos 78, 283- 315.

Peel, M.C., Finlayson, B.L., Mcmahon, T.A. 2007. Updated world map of the Köppen- Geiger climate classification. Hydrology and Earth System Sciences 11 (5), 1633–1644.

Perucca, L. P. y Esper Angillieri, M. Y. 2011. Morphometric characterization of the Molle Basin applied to the evaluation of flash floods hazard, Iglesia Department, San Juan, Argentina. Quaternary International 233, 81-86.

Rapela, C.W., Pankhurst R. J., Baldo, Casquet, C., Galindo, C, Fanning, C. M. y Saavedra, J. 2001. Ordovician metamorphism in the Sierras Pampeanas: New U-Pb shrimp ages in central east Valle Fértil and the Velasco batholith. Third South American Symposium on Isotope Geology (SSAGI).

Romero Díaz, M. A. y López Bermudez, F. 1987. Morfometría de redes fluviales: revisión crítica de los parámetros más utilizados y aplicación al Alto Guadalquivir. Papeles de Geografía 12, 47-62.

Romero Díaz, M.A. 1989. Las cuencas de los ríos Castríl y Guardal (Cabecera del Guadalquivir). Ed. Ayuntamiento de Huéscar, Granada, 285 pp.

Sala, M. y Gay, R. 1981. Algunos datos morfométricos de la cuenca de Isábena, Notes de Geografía Física. Department de Geografía, Universitat de Barcelona, Barcelona 4, 41–65.

Schumm, S. 1956. The evolution of dainage system and slopes in badlands at Pearth Amboy, New Jersey. Bulletin of the Geological Society of America 67, 597-645.

Senciales González, J.M., 1999. Redes fluviales. Metodología de análisis. Universidad de Málaga. España. 337 pp.

Sosic, M. 1971. Descripción hidrogeológica del Valle de Antinaco-Los Colorados, prov. de La Rioja. Buenos Aires. Dirección Nacional de Geología y Minería. Boletín 123, 51 pp.

Strahler, A. N. 1964. Quantitative geomorphology of drainage basins and channel networks. In: Handbook of applied hydrology (V.T. Chow, ed.). Mac Graw Hill, New York, 439-476.

Thomas, J., Joseph, S., Thrivikramji, K.P, Abe, G y Kannan, N. 2012. Morphometrical analysis of two tropical mountain river basins of contrasting environmental setting, the Southern Western Ghats, India. Environmental Earth Science 6, 2353-2366.

Turner, J.C., 1960. Estratigrafía del tramo medio de la sierra de Famatina y Adyacencias.,La Rioja. Boletín de la Academia Nacional de Ciencias 42 (1), 77-126.

Ven Te Chow. 1994. Hidráulica de los canales abiertos. Editorial McGraw-Hill Interamericana, 655 pp. ISBN: 07-010776-9.

Morfometría aplicada al peligro de crecidas en la cuenca del río Los Sarmientos, La Rioja, Argentina

Descargas

Publicado

2025-03-21

Cómo citar

Juarez, O., Corbat, M. C., Fucks, E., & Niz, A. E. (2025). Morfometría aplicada al peligro de crecidas en la cuenca del río Los Sarmientos, La Rioja, Argentina. Acta Geológica Lilloana, 29–50. https://doi.org/10.30550/j.agl/1984
سرور مجازی ایران Decentralized Exchange

Número

Sección

Artículos
فروشگاه اینترنتی صندلی اداری جوراب افزایش قد ژل افزایش قد خرید vpn سرور مجازی بایننس